Unutulmus El Sanati Tel Kirma

Thema: Unutulmus El Sanati Tel Kirma Sa 8 Nov 2008 - 10:22

Ulusal kültürümüzü yansıtan el sanatlarımızın en güzel örneklerinden olan Bartın yöresine ait gümüş tel kırma işlemesi araştırmalara göre 1890 – 1900 yılları arasında ilk defa görülmüştür. İlk tel kırma işlemesini Bartın’ın Asma mahallesinde oturan katip kızı lakaplı Hatice Ağaçkıran tarafından yapıldığı sanılmaktadır. Bu nedenle tel kırma Bartın işi olarak anılmaktadır.

Tel kırma işleme tekniği ile diğer nakış tekniklerinden çok farklı ve görünüşü itibari ile de göz alıcı bir işleme çeşididir. Kumaş veya tül kasnağa gerilerek özel iğnesi ile işlenir. İplik olarak kullanılan tel işleme sonunda el ile bükülerek kırılır. Bu nedenle tel kırma adını almıştır.

İlk zamanlarda tel kırma çeyiz amacıyla yatak yorgan takımlarına yastık ve kırlentlere gelin bohçasına sünnet çarşaflarına yapılmakta idi. Günümüzde ise fantezi kıyafetlerde küçük ve büyük çantalarda kına örtüleri, mevlit örtüleri, şal, fular, küçük keseler, aksesuarlarda hatta ayakkabı ve terlikte uygulanmakta. Sayılabilir özellikteki her tür nakış deseni başarı ile uygulanabilir her ne kadar siyah tül tercih ediliyor olsa da değişik renkte kumaş ve tül üzerine gümüş, altın ve bakır tel makaralarla işleme yapılabiliyor. Desenlerin işleyene göre isimlendirilmesi günümüzde de devam etmekte: kaymaktabağı, bağdagül, asma yaprağı, sarhoş sokağı, mihrap, değirmentaşı, lalezar, çarkıfelek, süpürgeli ve kemerköprü gibi.

YAPILIS ŞEKLİTül üzerinde sayılarak işlenir. Tül üzerinde işleme tekniği, gözenekler sayılarak işlemesi yapılır. Kasnağa gerdirilerek çalışılan bu iş makas kullanmadan parmak yardımıyla kırılır. Sayılan kumaşlarda: Sayılan kumaş, dokumalarda gözenekler boyundan sayılarak işlemesi yapılır. Sayılmayan kumaş cinslerinde; ipeksi kumaşlarda kanaviçe yardımıyla yapılır. Kanaviçe kumaşa teyellenerek kasnağa gerdirilir ve kanaviçe gözenekleri hesap işi yapar gibi gözenekler sayılarak işlenir. Kanaviçe üzerinde işleme işi bitirildikten sonra kanaviçenin iplikleri nakış makası yardımıyla yukarıdan aşağıya doğru iplikler teker teker çekilerek çıkartılır. Desen kumaş üzerinde kendini gösterir.

KULLANILAN MALZEMELER
Tel kırmada kullanılan malzemeler; gümüş tel, bakır tel ve altın teldir. İşleme sırasında kullanılan iğne ise tel işlemeye özel ve gümüş bir iğnedir.

TEL KIRMA TÜRLERİ
Tel kırmanın iki tekniği vardır. Tel kırma ve tel sarma.

Tel kırma: El yardımıyla kırılarak yapılır. Kanaviçe tekniği bunlardan biridir. Sayılmayan düz kumaşlarda kanaviçe üzerinde tel kırma yapılan tekniklerden bir tanesidir.

Tel sarma teknikleri ise kendi içinde ayrılmaktadır;
Düz sarma
Verev sarma
Hiristo sarma
Balıksırtı sarma
Tel bükme ve iğne üzerinde (kurtçuk) sarmadır.

» Karpuz sanati